Vårpengeurtslekta
Noccaea
Vårpengeurtslekta Noccaea er den største artsgruppa som vart skilt ut frå den gamle Thlaspi-slekta, med oppimot 130 artar. Noko usemje kring artstal seier litt om kor vanskeleg det er å avgrense artar i denne gruppa. Slekta har berre éin art i Noreg i dag (men sjå kommentarar nedanfor): vårpengeurt.
- Innhold
- Siter nettsida som:
Plantane er oftast fleirårige, snaue og veks i små tuver. Dei luktar ikkje av kvitlauk når blada blir knuste (ein skilnad mot pengeurt Thlaspi arvense). Blada er enkle og heile eller grunt tanna, og stengelblada har stengelomfattande grunn med runde bladøyre. Begerblada er tiltrykte til oppstigande og utan sekkforma grunn. Kronblada er kvite eller stundom bleikt rosa eller bleikt fiolette. Frukta er ei kortskulpe med skulpeveggen på tvers og med ein brei vengjekant. Det sit 3–6 frø i kvart skulperom. Det er nokså stor variasjon i kromosomtal; artane har grunntal x = 7 og er di- til heksaploide.
Artar i vårpengeurtslekta finst i om lag heile Eurasia, i Nord-Afrika, vestlege Nord-Amerika og i sørlege Sør-Amerika.
Det har skjedd mykje med den gamle Linné-slekta Thlaspi sidan Linné (1753) beskreiv ni artar. I vid forstand inneheld slekta om lag 75 artar (Mummenhoff og Koch 1994). Meyer (1973, 1979) sin revisjon av slekta, basert på analysar av frøskal, munna ut i ei oppsplitting i fleire små slekter. Denne oppsplittinga vart bekrefta av ei rekkje molekylære undersøkingar (sjå Mummenhoff-referansane under). Den opphavelege klassifiseringa var bygd mykje på fruktkarakterar, og Mummenhoff mfl. (1997) syner at dette ikkje er pålitelege karakterar i denne slekta.
Av dei artane som Linné inkluderte i slekta Thlaspi, er det no berre éin att: pengeurt Thlaspi arvense. Dei andre åtte artane har landa i 5–6 andre slekter: i Capsella (gjetartaske), Noccaea (vårpengeurt og ein ikkje-norsk art), Lepidium (markkarse og ein ikkje-norsk art), Aethionema (ein ikkje-norsk art), Mummenhoffia (ein ikkje-norsk art), og Microthlaspi (småpengeurt). Al-Shehbaz (2014) inkluderer òg småpengeurt, som vi kallar Microthlaspi perfoliatum, i Noccaea. Det kan vere god grunngjeving for dette, men vi følgjer førebels Meyer (1973). Ifølgje Al-Shehbaz (2014) har Thlaspi vore ei slekt der ein ‘dumpa’ alle artar med skiljeveggen på tvers i kortskulpa, som har to eller fleire frø per skulperom, og som er snaue eller berre har ugreina hår.
Kjelder
Al-Shehbaz IA (2010). Noccaea Moench. I Flora of North America Editorial Committee (red.), Flora of North America north of Mexico. 7. Magnoliophyta: Salicaceae to Brassicaceae: 600–604.
Al-Shehbaz (2014). A synopsis of the genus Noccaea (Coluteocarpeae, Brassicaceae). Harvard Papers in Botany 19: 25–51.
Chromosome Counts Database (CCDB). http://ccdb.tau.ac.il/search/ Lasta ned 9/12/2022
Clapham AR og Akeroyd JR (1993). Thlaspi L. I TG Tutin mfl. (red.), Flora Europaea. 1. Psilotaceae to Platanaceae. 2. utg.: 384–388.
Elven R, Bjorå CS, Fremstad E, Hegre H og Solstad H (2022). Norsk flora. 8. utg. Samlaget, Oslo. 1255 s.
Esmailbegi S, Al-Shehbaz AI, Pouch M, Mandáková T, Mummenhoff K, Rahininejad MR, Mirtadzadini M og Lysak MA (2018). Phylogeny and systematics of the tribe Thlaspideae (Brassicaceae) and the recognition of two new genera. Taxon 67: 324–340.
Linné C (1753). Species Plantarum 1–2. Holmiae.
Meyer FK (1973). Conspectus der “Thlaspi”-Arten Europas, Afrikas und Vorderasiens. Feddes Repertorium 84: 449–470.
Meyer FK (1979). Kritische Revision der «Thlaspi»-Arten Europas, Afrikas und Vorderasiens: I. Geschichte, Morphologie und Chorologie. Feddes Repertorium 90: 129–154.
Mummenhoff K, Franzke A og Koch M (1996). Molecular phylogenetics of Thlaspi s.l. (Brassicaceae) based on chloroplast DNA restriction site variation and sequences of the internal transcribed spacers of nuclear ribosomal DNA. Canadian Journal of Botany 75: 469–482.
Mummenhoff K, Franzke A og Koch M (1997). Molecular data reveal convergence in fruit characters used in the classification of Thlaspi s.l. (Brassicaceae). Botanical Journal of the Linnean Society 125: 183–199.
Mummenhoff K og Koch M (1994). Chloroplast DNA restriction site variation and phylogenetic relationships in the genus Thlaspi sensu lato (Brassicaceae). Systematic Botany 19: 73–88.
Mummenhoff K og Zunk K (1991). Should Thlaspi (Brassicaceae) be split? Preliminary evidence from isoelectric focusing analysis of Rubisco. Taxon 40: 427–434.
Plants of the World Online (POWO). https://powo.science.kew.org/results Lasta ned 30/11/2022
Rich TCG (1991). Crucifers of Great Britain and Ireland. BSBI Handbook 6. Botanical Society of the British Isles, London. 338 s.
Stace CA (2019). New Flora of the British Isles. 4. utg. C & M Floristics, Middlewood Green. 1266 s.
Siter nettsida som:
Elven R og Hegre H. Vårpengeurtslekta Noccaea Moench. www.artsdatabanken.no/Pages/313808. Lasta ned <dag.månad.år>.